Mεθαύριο το απόγευμα της Κυριακής, στα πλαίσια του αυγουστιάτικου προγράμματος του Δήμου Νεαπόλεως, θα γίνουν στο χώρο που βρίσκεται μπροστά στο σχολείο της Κάτω Φουρνής, τα αποκαλυπτήρια της προτομής της λογοτέχνιδας και αγωνίστριας Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη.
Έτσι εικοσιπέντε χρόνια μετά το θάνατό της, η ρωμαλέα και κυνηγημένη στα δημιουργικά χρόνια της ζωής της (για την εμμονή στη συνείδησή της και στις επιλογές της) Ελληνίδα ποιήτρια από τη Φουρνή Μεραμβέλλου επιστρέφει να μείνει στη γενέτειρά της, σαν έργο του γλύπτη Νίκου Βαλασάκη.
Η ιδέα και η δαπάνη για τη δημιουργία της προτομής ήταν του Πολιτιστικού Συλλόγου Φουρνιωτών και Φίλων της Φουρνής Κρήτης.
Πρόκειται για την κατά σειρά δεύτερη προτομή που φιλοτεχνείται, αφού προηγήθηκε η προτομή της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη που σμιλεύτηκε από τον γλύπτη Βαλεντίνο Ξενίδη και κοσμεί σήμερα την είσοδο του Δημαρχείου της Καλλιθέας στην Αθήνα.
Και λέμε «κοσμεί», γιατί η ομορφιά και η λεβεντιά, που δεν είχε το σώμα της, αλλά είχε η ψυχή της, στόλιζαν και στολίζουν τις ψυχές πολλών, με υποδειγματική για τις σημερινές εποχές διδασκαλία και γνώση.
Δεν ξέρω, από τώρα, ποιος θα μιλήσει στα αποκαλυπτήρια της προτομής της
στη Φουρνή.
Δεν ξέρω αν θα είναι ανάμεσα στους Φουρνιώτες, εκεί, ο Γιώργος Πρατσίνης που έχει γράψει τη βιογραφία της ή ο Λευτέρης Μπουραντάς που τη γνώρισε και απαγγέλλει με δάκρυα συγκίνησης τους στίχους της.
Ξέρω πως θα μιλήσει για τη Σοφία, σαν συμπατριώτισσα που ξεχώρισε, ο Πρόεδρος του Αθηναϊκού Συλλόγου Φουρνιωτών και Φίλων της Φουρνής Γιώργος Τουτουδάκης και ίσως απευθύνουν χαιρετισμούς ο Δήμαρχος Νεάπολης κ. Καστρινάκης, η γραμματέας του Αθηναϊκού Συλλόγου Σάσα Κουμουτσάκου - Δρακωνάκη, και άλλοι.
Την τοποθέτηση της προτομής στη Φουρνή και μάλιστα στον κεντρικό δρόμο, για να το βλέπουν οι περαστικοί που πηγαίνουν προς την Ελούντα και να λένε «Α, από ‘δω ήταν η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη!» ήταν κάτι που το φαντάστηκα και το θέλησα μέσα από ένα παλιό μου άρθρο που είχε για τίτλο «Η Σοφία της Φουρνής».
Ο Αγιονικολιώτης φιλόλογος Μάνος Λουκάκης, που σήμερα εργάζεται στην Αθήνα σαν επιμελητής εκδόσεων σε γνωστό εκδοτικό οίκο, είχε κάνει ενδιαφέροντα σχόλια μπροστά στην προτομή της Καλλιθέας, της αθηναϊκής περιοχής, όπου πριν πενήντα σχεδόν χρόνια, η Σοφία έζησε, δούλεψε και δημιούργησε.
Μερικά λόγια από την αναφορά του, αξίζει να τα μεταφέρουμε εδώ:

«Το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι είναι ο αγώνας αυτής της Κρητικιάς γυναίκας να μάθει γράμματα.
Ένα πράγμα, που όσοι δεν έχουν ζήσει από κοντά, δεν έχουν ακούσει με τα ίδια τους τ’ αυτιά δικούς τους ανθρώπους δύσκολα μαθημένους να μαθαίνουν.
Είχα ακούσει από τον πατέρα μου πως με τα πόδια ξεκινούσε από τον Σκινιά, πήγαινε στο Καρύδι, από το Καρύδι πήγαινε στη Φουρνή να τελειώσει το Δημοτικό και από τη Φουρνή με τα πόδια στη Νεάπολη να τελειώσει το Γυμνάσιο.
Ένα όμως πράγμα ένωνε όλους αυτούς τους ανθρώπους: Το ίδιο καράβι να τους πάρει από την Κρήτη, να τους φέρει στην Αθήνα να μάθουν γράμματα.
Και, όσοι μάθουν, με το ίδιο πάθος που το έμαθαν να το διδάξουν και να ξυπνάει ο κόσμος.
Αυτό το «δασκαλικό» πάθος της Φουρνιώτισσας Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη είναι ένα πράγμα που δεν πρέπει να λησμονούνε.
Και όταν αυτό το πάθος μετά ανταμώνει και άλλα πάθη για γράμματα, για φως, για γνώση, για γνώση της δικαιοσύνης, για γνώση του τι γίνεται, για γνώση του να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους και να τιμούμε το όνομα των πραγμάτων, όταν συναντά συναδέλφισσες δασκάλες, την Ρόζα Ιμβριώτη, την Γαλάτεια Αλεξίου - Καζαντζάκη, την Έλλη Αλεξίου και τόσες και τόσες άλλες, τότε πια η κρητικιά φλόγα της Κρητικοπούλας γίνεται άλλο πράγμα.
Το 1936 η γενιά αυτή θα δει να διαγράφονται από κάποιους επίσημους χάρτες τα σχέδια, τα οράματα, οι υπολογισμοί.
Αλλά η ζωή είναι πάθος.
Τέσσερα χρόνια μετά, μέσα σε ένα καμίνι ενός φριχτού, παράλογου, απάνθρωπου πολέμου, αυτά τα όνειρα θα αρχίσουν να λαμβάνουν εκδίκηση.
Και θα πιάσουν τα βουνά και θα πιάσουν τις πόλεις και θα πιάσουν τα χωριά.
Και όλοι αυτοί οι δάσκαλοι θα γίνουν δάσκαλοι και αγωνιστές μαζί.
Τότε η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη θα γράψει το «Εμπρός Ελάς για την Ελλάδα, το δίκιο και τη λευτεριά».
Ένα τραγούδι απολύτως αντάξιο της μεγάλης «Μασσαλιώτιδας» της Γαλλικής Επανάστασης, του «Θούριου» του Ρήγα για την Επανάσταση του ‘21.
Απολύτως αντάξιο.
Γιατί αυτό το τραγούδι, αυτοί οι στίχοι συντρόφεψαν αίμα, συντρόφεψαν πληγές, συντρόφεψαν όνειρα, επιθυμίες, συντρόφεψαν την ελπίδα για μια νέα ζωή.
Δεν ήρθε.
Για άλλη μια φορά οι νομοτέλειες καταργήθηκαν.
Όλα τάχα μου.
Και ερχόμαστε στο σήμερα, το κατ’ εξοχήν τάχα μου.
Εγώ έχω να διερωτηθώ: Αν σήμερα ζούσε η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, τί θα είχε να πει στους νέους ανθρώπους;
Έχω την απορία και θα μείνω με πολλές απορίες.
Αλλά κατά βάθος είμαι σίγουρος.
Η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη θα μας έλεγε: «Παιδιά κουράγιο, μη τα χάνετε, μη σας κοροϊδεύουν, μη σας βολεύουν, σαν κι αυτούς μας τα ‘χουν πει πάρα πολλοί κάθε φορά με άλλο τρόπο, πάντα όμως φρικτά και απάνθρωπα τα ίδια».

Στο τέλος, ο Μάνος Λουκάκης απήγγειλε στίχους της, από ένα ποίημα αξιοπρέπειας που είχε γράψει στα τελευταία της για τη δικιά της νικημένη γενιά.

«Κι εμείς αυτοπροαίρετα ταγμένοι στις γραμμές της,
απελπισμένοι και αποφασισμένοι,
«αποθανούμεν» να μην ακουστεί
εκείνο το φρικτό «Εάλω η Πόλις».

Κι αν η Κερκόπορτα άξαφνα ανοιχτεί
και κυματίσει πράσινη σημαία,
μαρμαρωμένος ο καημός μας θα αγωνίζεται
για την Εφτάλοφη, την Πόλη όλου του Κόσμου».

Καλώς ήρθες, Σοφία, στο χωριό σου, στη Φουρνή Μεραμβέλλου Κρήτης.

Επιμέλεια κειμένου

Θανάσης Γιαπιτζάκης

Δημοσιογράφος